Γράφει ο Παναγιώτης Τζανετής
Πενήντα χρόνια πέρασαν από την «αποβίβαση» των τουρκικών στρατευμάτων στην Κερύνεια κι όσα αυτή πυροδότησε (εθνικός ακρωτηριασμός στην Κύπρο, μεταπολίτευση, αντιαμερικανισμός, ΠΑΣΟΚ, εκσυγχρονιστικό εγχείρημα κά). Ζούμε ακόμη στον απόηχο εκείνων των γεγονότων κι η ιστορική περίοδος δεν έχει αλλάξει.
Ο μέγας πρωταγωνιστής της περιόδου, ο Ανδρέας Παπανδρέου, λείπει από χρόνια αν και η παρουσία του είναι φανερή παντού γύρω. Ο Ανδρέας Παπανδρέου είναι πια μέρος της νεοελληνικής ταυτότητας, όπως ελάχιστα πρόσωπα το κατάφεραν στους δυο αιώνες που μεσολάβησαν από την Παλιγγενεσία.
Υποστηρίζω απηνώς την πολιτική του παράδοση και την σκέψη μου την διαπερνούν ανέκαθεν οι ίδιες αξίες και στάσεις ζωής. Θεωρώ λοιπόν εαυτόν εξαιρετικά τυχερό που τον γνώρισα, όντας ακόμη έφηβος, ακόμη κι αν συχνά συγκρούστηκα βίαια με έναν άνθρωπο που έμελλε να αναγνωρίσω ως κορυφαίο ανθρωπιστή, ως τον μεγάλο Έλληνα, διανοούμενο και πολιτικό. Όπως θα έλεγε κι ο ‘καταραμένος’: «Μου φθάνει που μεγάλωσα με σένα!»
Φαντάζομαι ότι τώρα πια κι όσοι τον έζησαν ως πολιτικό αντίπαλο, θα νιώθουν περήφανοι που έζησαν σε μια χώρα και μια εποχή με ανθρώπους τέτοιου βεληνεκούς. Όσοι όμως συνηθίζουμε να αυτοχαρακτηριζόμαστε ως «δημοκρατική παράταξη» και βαυκαλιζόμαστε ότι αποτελούμε την πλειοψηφία του ελληνικού λαού, νιώθουμε ότι ο Ανδρέας αποτελεί ένα πολύ οικείο πρόσωπο.
Παρότι γενάρχης η μνήμη του δεν είναι κάτι το αυστηρό αλλά περισσότερο είναι κάτι γλυκό, σαν την μνήμη ενός συγγενούς μας που έζησε αφοσιωμένος στη φροντίδα της οικογένειας και την δική μας, αυτή που εν προκειμένω ήταν όλη μας η πατρίδα. Ο κυριότερος λόγος για τον οποίο στις σκληρές ημέρες μας παραμένει τόσο επίκαιρος όσο ποτέ είναι το ίδιο του το έργο κι οι συνέπειες του για τον απλό άνθρωπο.
Υπάρχουν όμως και κάποιες γενικές πλευρές του, που φωτίζουν λοξά την επικαιρότητα:
Α) ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΚΕΝΤΡΟΑΡΙΣΤΕΡΑΣ
Η νεαρά κεντροαριστερά του, που με τα άλματα της σημάδεψε επί μακρόν τις εξελίξεις της μεταπολιτευτικής περιόδου, έχει καταστεί εκ νέου θελκτική μετά από την παρέλευση μιας βασανιστικής 12ετίας. Ασχέτως του αν μια δεύτερη νιότη είναι εφικτή ή αποτελεί φενάκη, εκείνο που ο Ανδρέας δίδαξε ήταν ένας μαχητικός τρόπος για τις συγκλίσεις, χωρίς παζάρια, αλλά με ενότητα και πάλη μεταξύ διαφορετικών τάξεων και ρευμάτων, που τελικώς καταφέρνουν και συναιρούνται σε ένα. Όπου ο ένας δρα και επιδράμει επί του άλλου αντί ν’ αναμετρώνται αενάως και ματαίως ως αντίπαλοι συσχετισμοί.
Στα χρόνια του Ανδρέα υπήρξε η χαρακτηριστική συμβολή δύο διακριτών ρευμάτων: του βενιζελογενούς κέντρου και της εαμικής αριστεράς παράδοσης, προκειμένου να γεννηθεί το νέο. Τα ρολόγια της ιστορικής αναγκαιότητας και της προσωπικής του ωριμότητας ρυθμίστηκαν τότε μαζί. Υπήρξαν ανεπανάληπτες οι εργώδεις διαδικασίες ώσμωσης, διαπάλης κι αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε διαφορετικών προελεύσεων ρεύματα. Ο πλουραλισμός του πρώιμου ΠΑΣΟΚ δεν ήταν κάποια φιλοξενία σε απομονωμένα κι άσχετα διαμερίσματα μιας πολυκατοικίας αλλά η συναίρεση τους σε μια ενιαία νέα συλλογικότητα, σε μια νέα πολιτική «οικογένεια».
Αντιθέτως, στις δεκαετίες που ακολούθησαν συνέχισαν βεβαίως να συρρέουν στα δημοκρατικά κόμματα διαφορετικοί άνθρωποι, που ωστόσο παρέμεναν εξίσου ξένοι και διαφορετικοί ακόμη και μετά την παρέλευση δεκαετιών. Είναι το γνωστό σε όλους φαινόμενο των δύο κομμάτων σε συσκευασία ενός, είτε μιλάμε για το σχήμα Σημίτης/Άκης είτε για το ΓΑΠ/Βενιζέλος είτε πολύ περισσότερο για τον ΣΥΡΙΖΑ.
Β) Η ΛΕΞΙΚΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
Ο εθνικός ακρωτηριασμός φώτισε την διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη έτσι ώστε να διακηρύξει πως τίποτε δεν μπορεί να γίνει εδώ, χωρίς να υπάρξει πρώτα εθνική ανεξαρτησία! Δεν μπορεί δηλαδή να νοηθεί πράγματι λαϊκή κυριαρχία χωρίς εθνική ανεξαρτησία. Όπως δεν μπορεί να νοηθεί και κοινωνική απελευθέρωση χωρίς την λαϊκή κυριαρχία. Το τρίπτυχο του Ανδρέα περιείχε λοιπόν μια σαφή επιταγή, την τήρηση ανάμεσα στους τρεις αυτούς στόχους μιας λεξικογραφικής προτεραιότητας, πράγμα που δυστυχώς αργότερα ξεχάστηκε.
Γ) ΜΗ ΠΡΟΝΟΜΙΟΥΧΟΙ
Η ευρεία κοινωνική και πολιτική συμμαχία κι η στρατηγική που την υπηρετούσε (των μη προνομιούχων), θεωρήθηκε ένα λεκτικό εύρημα του ευρηματικού Ανδρέα. Ήταν όμως η θεμελίωση όλων των θεωριών κοινωνικής δικαιοσύνης. Στις αποσκευές του Ανδρέα βρέθηκε από ότι πιο σύγχρονο συζητιόταν εκείνα τα χρόνια στην Βοστώνη και στα πέριξ, ασχέτως αν ο Ανδρέας δεν έδωσε ποτέ την βιβλιογραφία, γιατί τίποτε το αμερικάνικο δεν ήταν δημοφιλές τότε.
Δ) ΘΕΩΡΙΑ και ΠΡΑΞΗ
Ο Ανδρέας μιλούσε απλά αλλά η σκέψη του ήταν βαθιά κι η θεμελίωση της ισχυρότατη. Οι έννοιες που χρησιμοποιούσε και συχνά τις κατέστησε καθημερινές (πχ. κοινωνικό συμβόλαιο), ήταν βασικές φιλοσοφικές έννοιες. Πολύ συχνά οι άνθρωποι θεωρούσαν ότι τις εφευρίσκει αυθαίρετα, ότι τις κατασκευάζει ο ίδιος προκειμένου να συνθηματολογήσει. Όμως δεν αυτοσχεδίαζε, αλλά πατούσε στις πλάτες γιγάντων της σκέψης, όπως η μόρφωση του του επέτρεπε να κάνει. Δεν βάδιζε με την μονομέρεια του εμπειριστή, αλλά είχε πάντα την ευρύτητα της οικουμενικής ματιάς των μεγάλων θεωρητικών.
Ε) ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΕΞΙΑΣ (μετεμφύλιος)
Αυτή του η πρωτοβουλία απελευθέρωσε μια αυτοτελή δυναμική, δικαιώνοντας αγώνες που ηττώντο συνεχώς από την εποχή του Μεταξά, που είχε εξάλλου κακοποιήσει και τον ίδιο ως έφηβο. Μια δυναμική όχι μονοδιάστατα πολιτική, που αποτέλεσε δύναμη χειραφέτησης ακόμη και για πλευρές πολύ μακριά από την προσωπική επιρροή του.
Ρώσσιος (Υψηλάντης), Πριόβολος (Ερμής), Βαφειάδης, Γλέζος κι αργότερα ο Αντώνης Μπριλάκης κά. το μαρτυρούσαν όταν συνάντησαν τον Σαρτζετάκη και την γενιά του Πολυτεχνείου και δημιούργησαν όλοι μαζί κάτι Σαν ηφαίστειο που ξυπνά, επτά γενιές σβηστό …
Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ’ ανάγκη με την άποψη του Tvxs.gr
